Prawo do urlopu wypoczynkowego to przywilej dla osób zatrudnionych na umowę o pracę, której zasady reguluje Kodeks pracy. Oznacza to, że każdy pracodawca i pracownik w Polsce mają obowiązek przestrzegać zapisów przewidzianych w ustawie z 26 czerwca 1974 r. z późniejszymi zmianami. Udzielenie urlopu wypoczynkowego, czyli wolnego od pełnienia obowiązków służbowych może okazać się jednak problemem.
Prawo do urlopu – co to jest i co oznacza?
Urlop to czas wolny od wykonywania obowiązków służbowych przez pracownika. Jest to okres przewidziany w przepisach polskiego prawa w kodeksie pracy. W zależności od rodzaju urlopu, za czas nieobecności w pracy pracownikowi może przysługiwać wynagrodzenie lub nie. Zgodnie z art. 152 kp każdemu pracownikowi przysługuje niezbywalne prawo do urlopu wypoczynkowego, a wymiar i czas trwania wolnego od pracy, a także zasady jego przydzielania zależą od kilku zmiennych.
Komu przysługuje prawo do urlopu?
Przepisy kodeksu pracy, które regulują urlop wypoczynkowy wskazują, że każdy pracownik ma prawo do płatnego, corocznego i nieprzerwanego odpoczynku od pracy, co określa się mianem urlopu wypoczynkowego. Przepisy dokładnie regulują też zasady, na jakich przydziela się urlop, a dokładnie liczbę dni urlopu do wykorzystania. Wymiar urlopu zależy przede wszystkim od stażu pracy.
- pracownicy, których okres zatrudnienia wynosi mniej niż 10 lat mają 20 dni urlopu;
- pracownicy, których okres zatrudnienia wynosi co najmniej 10 lat mają 26 dni urlopu.
Czy okres zatrudnienia ma wpływ na czas urlopu?
Tak, okres zatrudnienia ma wpływ na czas urlopu. Co więcej, liczy się staż pracy nie tylko u obecnego pracodawcy, ale wszystkie lata aktywności zawodowej. Liczbę dni wylicza się niezależnie od przerw między okresami zatrudnienia i sposobami ustania stosunku pracy i okresu nauki. Czas trwania urlopu zależy także od ukończonych szkół i wykształcenia. Trzeba jednak wiedzieć, że okresy nauki nie sumują się, a do wyliczenia czasu urlopu bierze się korzystniejszy okres. Do okresu zatrudnienia wlicza się ukończenie:
- zasadniczej szkoły zawodowej – czas trwania nauki, nie więcej niż 3 lata;
- średniej szkoły zawodowej – czas trwania nauki, nie więcej niż 5 lat;
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych – 5 lat;
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata;
- szkoły policealnej – 6 lat;
- szkoły wyższej 8 lat.
Prawo do urlopu a forma zatrudnienia
Umowa o pracę
Zasady przydzielania urlopu pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę regulują przepisy polskiego prawa zebrane w Kodeksie Pracy.
Umowa zlecenie
Osoby zatrudnione na tak zwane “zlecenie” nie mają prawa do urlopu, ponieważ jest to forma umowy, której przepisy nie dotyczą Kodeksu pracy, ale Kodeksu cywilnego. Wykonawcom zlecenia nie przysługują więc benefity związane z regulacjami prawnymi, chyba że prawo do urlopu wypoczynkowego zostanie zapisane w umowie.
Umowa o dzieło
Umowa o dzieło to podobnie jak umowa zlecenie typ dokumentu, który nie podlega regulacjom Kodeksu Pracy. Tego rodzaju umowa nie przewiduje możliwości wzięcia urlopu ani innych dni wolnych.
Kiedy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu?
Trzeba wiedzieć, że pracodawca może odmówić udzielenia urlopu z różnych powodów i jest to zasada uregulowania w KP. Jest ona jednak bardzo ogólna. Zgodnie z prawem pracodawca może odmówić udzielenia urlopu w sytuacji, gdy uzna, że nieobecność pracownika narazi firmę na szkody czy dojdzie do zakłócenia toku pracy. Pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę poza urlopem wypoczynkowym posiadają także prawo do urlopu okolicznościowego. Są to 4 dni w roku, kiedy z różnych, niespodziewanych przyczyn nie można wykonywać obowiązków służbowych. Pracodawca może odmówić udzielenia urlopu “na żądanie” w przypadku, gdy pracownik nie powiadomi pracodawcy o nieobecności w pracy minimum tego samego dnia przed przyjściem do pracy.
Odmowa udzielenia urlopu – co zrobić?
W przypadku odmowy udzielenia urlopu pracownik ma prawo do otrzymania zwrotu środków poniesionych z tytułu konieczności np. rezygnacji z rezerwacji czy niewykorzystania biletów. Trzeba pamiętać, że pracodawca może odwołać pracownika z urlopu lub nie udzielić zgody na urlop, ale tylko w specyficznych okolicznościach. Jeśli nie zgadzamy się z decyzją pracodawcy i mamy podejrzenie, że decyzja nie jest zgodna z prawem, można dochodzić swoich praw przed sądem pracy. Wtedy pracodawca musi udowodnić, że odmowa urlopu była konieczna.
