Najczęściej zaczyna się od drobnych uszczypliwości, niestosownych uwag czy nietaktownych sugestii. Mobbing, bo o nim mowa, jest powszechnie spotykanym zjawiskiem w wielu firmach. Długotrwałe, uciążliwe i uporczywe nękanie czy prześladowanie pracownika to czyn, za który sprawca może trafić do więzienia. Warto zatem bliżej poznać prawa, jakie przysługują ofierze.
Czym jest mobbing?
Mobbing w pracy to długotrwałe świadome i uporczywe zastraszanie lub nękanie psychiczne danej osoby, zarówno w sposób werbalny, jak i niewerbalny przez współpracownika, pracodawcę, większą liczbę osób bądź całą organizację. Działania skierowane przeciwko pracownikowi skutkują jego poniżaniem, ośmieszaniem lub izolowaniem od kadry pracowniczej. Konsekwencją takiego zachowania jest zły stan psychiczny osoby poszkodowanej, który przejawia się poprzez obniżoną samoocenę, zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, ciągły stres czy stany lękowe.
Rodzaje mobbingu
- Mobbing pionowy inaczej pochyły – sprawcą jest przełożony;
- Mobbing poziomy inaczej horyzontalny – występuje między pracownikami;
- Mobbing skośny inaczej wstępujący – sprawcą jest podwładny, natomiast ofiarą jest przełożony.
Jak udowodnić mobbing w pracy?
Udowodnienie mobbingu w pracy spoczywa na pracowniku, wobec którego stosowano dotkliwe nękanie czy inne niedozwolone zachowania. Zgłoszenie tego procederu musi być poparte udokumentowanymi dowodami bądź przykładami długotrwałego zastraszania czy poniżania ofiary.
Nie jest to proste zadanie, zważywszy na przepisy prawa. Mowa tutaj o nagrywaniu rozmów. Według przepisów takie postępowanie bez informowania drugiej strony i uzyskania jej zgody jest nielegalne. Jednak istnieje takie pojęcie jak „owoce zatrutego drzewa”, które wskazuje, że pozyskane nagrania mogą być wykorzystane, np. jako dowód w postępowaniu sądowym, a ich twórca nie poniesie za to żadnej odpowiedzialności.
Co ważne, sąd pracy zazwyczaj dopuszcza zarejestrowany dźwięk bądź zapis pozyskany w nielegalny sposób, gdy sprawa dotyczy mobbingu.
Dowody w sprawie o mobbing
Mobbing można udowodnić w sposób legalny. Kluczowe jest zebranie wszelkich dowodów, które będą świadczyć o winie sprawcy.
- Notatki i informacje
Niezaprzeczalnym dowodem będą wszelkie pisemne informacje, w których zawarte zostały groźby, manipulacja, próby szantażu czy zlecanie zadań poniżej bądź powyżej kompetencji pracownika. W tym celu warto gromadzić maile, listy, smsy, pisemne notatki czy wiadomości przesyłane przez komunikatory internetowe. Przydatne będą także rejestry połączeń telefonicznych, które wykażą częstotliwość dzwonienia po godzinach pracy bądź w dni wolne.
- Świadkowie
W przypadku, kiedy dana osoba doświadcza mobbingu, warto porozmawiać o tym fakcie z innymi współpracownikami. Często zdarzają się sytuacje, w których przemoc psychiczna dotyczy kilku osób, wówczas walka ze sprawcą staje się prostsza ze względu na wzajemne wsparcie oraz większą liczbę dowodów.
Jeżeli ofiara mobbingu jest odosobniona, wtedy warto poinformować współpracowników o stosowanym przemocy. Skierują oni większą uwagę na sprawcę i baczniej przyglądną się jego postępowaniu. Dodatkowo będą mogli być świadkami w sprawie i potwierdzą zmianę w zachowaniu bądź nastawieniu do pracy osoby poszkodowanej. Dobrze jest zaangażować jak najwięcej osób.
- Dokumentacja medyczna
U osób, które doświadczają mobbingu, z czasem dochodzi do problemów fizycznych, psychicznych i psychosomatycznych. Permanentny stres skutkuje bezsennością, obniżonym nastrojem, nudnościami, wymiotami, bólem głowy lub żołądka itp. Objawy te mogą przekształcić się w nerwicę bądź depresję. Warto zatem niezwłocznie udać się do lekarza rodzinnego bądź psychiatry. Specjalista zarówno wdroży stosowne leczenie, jak i przygotuje niezbędną dokumentację medyczną, która posłuży jako dowód w sprawie.
Gdzie zgłaszać mobbing w pracy?
Swoje pierwsze kroki ofiara powinna skierować do pracodawcy, ponieważ to na nim spoczywa obowiązek przeciwdziałania mobbingowi w pracy. Skargę można złożyć w dziale HR lub kadrach. Zgłoszenie powinno mieć formę pisemną, która będzie zawierać dane personalne mobbera (sprawcy), opis wszystkich sytuacji, działań, zdarzeń oraz zachowań, jak również przytoczenie dowodów. W sytuacji, kiedy skarga nie przeniesie żadnego efektu, wówczas sprawą powinna zająć się Państwowa Inspekcja Pracy. Mobbing można także zgłosić do sądu pracy.
Czy będąc ofiarą mobbingu w pracy, można uzyskać odszkodowanie?
Tak. Ofiara mobbingu może domagać się od pracodawcy:
- odszkodowania – co ważne, nie ma obowiązku rozwiązywania umowy o pracę, aby móc ubiegać się o odszkodowanie;
- zadośćuczynienia – w sytuacji, kiedy mobbing skutkował u pracownika rozstrojem zdrowia.
Wymienione roszczenia są od siebie niezależne, stąd też ofiara może dochodzić swoich praw z obu tych tytułów.
Jak ubiegać się o odszkodowanie za mobbing?
Odszkodowanie będzie przyznane, kiedy mobbing zostanie stosownie udokumentowany. Dodatkowo muszą być spełnione wszystkie jego przesłanki, czyli musi być on: długotrwały, regularny, uciążliwy oraz uporczywy. Tutaj kluczowe będą zgromadzone dowody, z którymi należy udać się do prawnika. Poprowadzi on sprawę o odszkodowanie bądź zadośćuczynienie.
Ile może wynosić odszkodowanie?
Według przepisów pracownik, który doznał mobbingu, może ubiegać się o rekompensatę od swojego pracodawcy w kwocie nie mniejszej niż minimalne wynagrodzenie. Jednak prawo nie określa najwyższej możliwej wysokości odszkodowania, o jaką osoba poszkodowana może się ubiegać. W związku z tym należy uznać, że świadczenie, które zostanie wypłacone, powinno być adekwatne do wymiaru doznanych szkód przez pracownika.
Jakie konsekwencje poniesie osoba stosująca mobbing w pracy i pracodawca?
Kara za mobbing powinna być adekwatna do wyrządzonych krzywd, stąd też może być naprawdę dotkliwa. Zgodnie z kodeksem pracy to pracodawca jest zobowiązany przeciwdziałać zachowaniom, które prowadzą do zastraszania, dyskryminacji, poniżania itp. Niezależnie od tego, kto jest agresorem, to właściciel danej firmy ponosi największą odpowiedzialność za niedopuszczalne zachowanie na terenie własnego zakładu.
Pracodawca ma obowiązek wyciągnięcia konsekwencji, np. poprzez degradacje, kary finansowe czy wypowiedzenie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia.
W przypadku braku podjęcia stosownych działań pracownik ma prawo dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej za zaniechanie obowiązku przeciwdziałania mobbingowi.
Mobbing – kodeks karny i kodeks pracy
Art. 218 Kodeksu karnego przewiduje, że złośliwe bądź uporczywe naruszenie praw pracownika jest przestępstwem. Za stosowanie mobbingu, sprawcy grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności do lat 2.
Z kolei Kodeks pracy wskazuje, że ofiara mobbingu, która doznała rozstroju zdrowia, ma prawo domagać się od pracodawcy za doznaną krzywdę. Dotyczy to sytuacji, w której oprawcą jest zarówno sam pracodawca, jak i inny współpracownik, a przełożony nie przeciwdziałał przemocy.
Mobbing w miejscu pracy jest niedozwolony i powinien skutkować dotkliwymi karami tak, aby proceder więcej się nie powtórzył. Warto mieć na uwadze, że to pracodawca jest zobowiązany dopilnować, aby na terenie zakładu nie dochodziło do zachowań sprzecznych z zasadami współżycia społecznego.
