Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy nie decydują w pełni swobodnie o przyznawaniu lub braniu nadgodzin. Wszystkie najważniejsze aspekty są dokładnie uregulowane przez prawo. Poniżej wyjaśniamy następujące kwestie:
- W jakich sytuacjach można wykonywać nadgodziny?
- Jak wyglądają nadgodziny w weekend?
- Czy pracodawca może zmuszać pracownika do brania nadgodzin?
- Ile kosztuje nadgodzina?
- Jaki jest limit nadgodzin w ciągu tygodnia, miesiąca i roku?
Nadgodziny – kiedy można je wypracować?
Kodeks pracy ściśle określa sytuacje, w których możliwe jest przydzielenie pracownikom dodatkowych nadgodzin. Należą do nich następujące przypadki:
- akcje ratownicze w celu ratowania zdrowia i życia,
- działania mające na celu ochronę mienia lub środowiska,
- usuwanie awarii.
Warto tutaj wspomnieć również o uzasadnionych potrzebach szczególnych pracodawcy. Nie chodzi tutaj o kaprysy przełożonego – nadgodziny mogą być zlecone w sytuacji, gdy np. firma zmaga się z dużym projektem, a do jego wykonania zostało mało czasu. Jeśli firma chce uniknąć kary za przekroczenie terminu, musi zmobilizować personel do pracy po godzinach.
Jak obliczyć nadgodziny w weekend?
Praca w godzinach nadliczbowych jest możliwa również tylko w określonych wyżej przez kodeks przypadkach. Za czas przepracowany w wolną sobotę, niedzielę lub w święto, pracownikowi należy się dzień wolny, udzielony przed końcem okresu rozliczeniowego.
Nie ma tutaj znaczenia, na ile godzin pracownik przyszedł do pracy – mogą to być 3 godziny, 5 godzin lub 8 – w każdym przypadku należy się za to pełny dzień wolny od pracy.
Czy pracodawca może zmuszać personel do nadgodzin?
Odpowiedź brzmi tak, lecz tylko w przypadkach przewidzianych przez kodeks pracy. W pozostałych sytuacjach pracownik może odmówić przyjęcia nadgodzin bez poniesienia konsekwencji. Oprócz tego istnieje także kilka grup pracowników, których pracodawca nie ma prawa zmuszać do nadgodzin nawet w uzasadnionych przypadkach.
Kogo pracodawca nie może zobowiązać do nadgodzin?
- Osoby niepełnosprawne, chyba że same wyrażą na to zgodę, a lekarz nie znajdzie przeciwwskazań.
- Pracownicy pełniący obowiązki zawodowe w miejscach, gdzie przekroczone są dopuszczalne normy stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
- Kobiety w ciąży.
- Pracownicy młodociani poniżej 18 lat.
- Pracownicy mający pod opieką dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia.
Ile kosztują nadgodziny?
W zależności od sytuacji pracownikowi przysługuje dodatkowe 50 lub 100% wynagrodzenia za każdą przepracowaną godzinę dodatkową.
Dodatkowe wynagrodzenie za nadgodziny w wysokości 100% stawki godzinowej przysługuje w następujących sytuacjach:
- praca w godzinach nocnych,
- praca w niedzielę i święta niezaliczające się do rozkładu czasu pracy,
- praca w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w weekend lub święto,
- praca w nadgodzinach przekraczających limit tygodniowego czasu pracy,
- w sytuacji, gdy pracodawca nie ma możliwości przyznać pracownikowi dnia wolnego za pracę w weekend (co jest kolejnym sposobem rozliczania nadgodzin), również ma wtedy obowiązek zapłacić 100% wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,
- jeśli pracownik zostanie wezwany do pracy w sobotę na więcej niż 8 godzin, wówczas za pierwsze 8 godzin pracy przysługuje mu dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia, zaś pozostałe godziny wiążą się z dodatkiem w wysokości 50%.
We wszystkich pozostałych przypadkach wysokość dodatku wynosi 50% wynagrodzenia.
Jakie są limity nadgodzin?
Zgodnie z prawem, pracodawca nie może przydzielać pracownikowi nieograniczonej ilości nadgodzin. W ciągu tygodnia pracownicy nie mogą przepracować więcej niż 48 godzin, co oznacza, że jeśli zwykły tygodniowy czas pracy wynosi 40 godzin, to liczba otrzymanych nadgodzin nie może przekroczyć 8.
Analogicznie w ciągu miesiąca, podwładny nie może mieć zleconych więcej, niż 32 godziny. Limit roczny wynosi 150 godzin, przy czym może on być odpowiednio zwiększony pod warunkiem, że dopuszcza to stosowany zapis zawarty w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy lub w umowie o pracę.
Limit nadgodzin w roku kalendarzowym nie obowiązuje tylko w przypadku nadgodzin wyrabianych ze względu na potrzeby szczególne pracodawcy.
Znajomość swoich praw z zakresu nadgodzin to niezwykle cenna wiedza, dzięki której uchronisz się przed potencjalnymi nadużyciami ze strony przełożonych. Chcesz wiedzieć więcej? Zajrzyj do innych artykułów na naszym blogu!
