Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę. Urlop ten powstał, by pracownik mógł się zregenerować i określono, że powinien odebrać go w naturze. Jego wymiar jest mocno powiązany ze stażem pracy – do 10 lat stażu pracownikowi przysługuje 20 dni urlopu, a powyżej 10 lat – 26. Osobom niepełnosprawnym przysługuje dodatkowe 10 dni urlopu w roku. Co więcej, mają one możliwość skorzystanie z kolejnych 21 dni urlopowych, pod warunkiem, że zostaną wykorzystane na turnus rehabilitacyjny.
Czym jest ekwiwalent za niewykorzystany urlop?
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop to obowiązkowa pieniężna rekompensata za niewykorzystany urlop, która przysługuje pracownikowi, który nie wykorzystał dni urlopu, a jego umowa wygaśnie bądź zostanie z jakiegoś powodu przerwana. Jego przyznawanie reguluje Art. 171 Kodeksu pracy.
Urlop wypoczynkowy może zostać przeniesiony na kolejny rok, jednak nie ma możliwości wypłacenia jego ekwiwalentu w trakcie trwania stosunku pracy. Pracownik może zostać wysłany przez pracodawcę na przymusowy urlop, jeśli pracownik ma niewykorzystany urlop z poprzednich lat. Jest to o tyle istotne w kwestii ekwiwalentów, że zabezpiecza pracodawcę przed pracownikami „chomikującymi” dni urlopowe. Zasady wyliczania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop określa Kodeks Pracy.
Kiedy należy przekazać ekwiwalent?
Przede wszystkim, pracownik nie może zrzec się urlopu wypoczynkowego, a tym bardziej oddać go innej osobie. Może co najwyżej tego urlopu nie wykorzystać, a wtedy pracodawca ma obowiązek wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w przypadku rozwiązania stosunku pracy. Musi to nastąpić w ostatnim dniu zatrudnienia pracownika.
W dniu rozwiązania stosunku pracy, prawo do urlopu wypoczynkowego przekształca się w prawo do otrzymania ekwiwalentu. Prawo to dotyczy osób zatrudnionych na: umowę o pracę, umowę wyboru, umowę mianowania, umowę powołania, spółdzielczą umowę o pracę.
Ważne jest także to, że ekwiwalent za urlop musi zostać przyznany niezależnie od tego, w jaki sposób doszło do zakończenia stosunku pracy. Dotyczy to także osób zwolnionych dyscyplinarnie lub przypadku śmierci pracownika – w takiej sytuacji ekwiwalent należy wypłacić małżonkowi lub innym członkom rodziny, uprawnionym do dziedziczenia po pracowniku. Jeśli pracodawca nie wypłaci pracownikowi ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, ten ma prawo w ciągu trzech lat od ustania stosunku pracy, dochodzić sądownie swoich praw. Po tym czasie sprawa się przedawnia.
W jakiej formie trzeba przekazać ekwiwalent?
Zasady wypłacania ekwiwalentu za urlop są określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 roku. Ekwiwalent należy przekazać w formie pieniężnej i tylko w momencie ustania stosunku pracy. Podlega on opodatkowaniu, gdyż stanowi przychód pracownika, a także jest podstawą wymiaru składek. By wyliczyć odpowiednią kwotę, trzeba znać współczynnik, który obowiązuje w danym roku kalendarzowym, nawet w sytuacji, gdy ekwiwalent należy wypłacić za dni zaległe z poprzedniego roku.
Jak wyliczyć ekwiwalent za niewykorzystany urlop?
Etap 1. ustalenie wszystkich stałych i aktualnych składników wynagrodzenia,
Etap 2. ustalenie zmiennych składników wynagrodzenia: za okresy krótsze niż 1 miesiąc, wypłacone w ciągu trzech miesięcy przed przerwaniem stosunku pracy, uwzględnia się stawkę średnią za ten okres; za okresy dłuższe niż miesiąc, wypłacone w ciągu roku poprzedzającego przerwanie stosunku pracy, uwzględnia się stawkę za rok.
Etap 3. Sumę wszystkich składników dzieli się przez współczynnik urlopowy. Wynik dzieli się przez ilość godzin odpowiedniej dla dziennej normy pracy danego pracownika, a następnie mnoży się przez ilość godzin, jakie należy oddać pracownikowi.
Współczynnik urlopowy to uśredniona ilość dni roboczych w ciągu miesiąca. Wylicza się go, odejmując od liczby dni w roku wszystkie niedziele i dni wolne od pracy, a następnie dzieli przez dwanaście. W 2021 roku współczynnik urlopowy wynosi 21.
[365 dni roku – (52 niedziele + 9 dni świątecznych + 52 dni wolne)] : 12 = 21
Szczegółowe informacje na temat zasad wyliczania ekwiwalentu można znaleźć na stronach rządowych.
