Na majątek przedsiębiorstwa składają się nie tylko środki pieniężne dostępne do jego dyspozycji na kontach bankowych, ale także wszelkie użytkowane środki trwałe, towary, wartości niematerialne i prawne, oraz inwestycje i należności długoterminowe. Prawo stosuje rozróżnienie majątku trwałego i obrotowego, zgodnie z którym majątek trwały przedsiębiorstwa obejmuje wszystkie składniki używane w okresie dłuższym niż rok, natomiast majątek obrotowy obejmuje składniki, które zużywają się w ciągu jednego roku (jednego cyklu gospodarczego). Co w praktyce składa się na poszczególne obszary majątku przedsiębiorstwa, czym są środki trwałe i według jakich kryteriów majątek może być zaliczony do środków trwałych firmy?
Co się składa na majątek przedsiębiorstwa?
Za majątek przedsiębiorstwa uznaje się wszystkie środki pracy, toczącą się produkcję, półfabrykaty, gotowe wyroby, towary, środki pieniężne oraz inwestycje i należności, które pozostają do dyspozycji przedsiębiorstwa w zadanym okresie czasu, który na potrzeby rozróżnienia majątku trwałego i obrotowego określa się na 1 rok. Według stosowanego podziału:
Majątek trwały przedsiębiorstwa obejmuje wszystkie składniki pozostające do dyspozycji przedsiębiorstwa w okresie dłuższym niż 1 rok, a więc m.in.:
- środki trwałe (maszyny, urządzenia, środki transportu, ulepszenia w obcych środkach trwałych, inwentarz żywy, a także nieruchomości, grunty, prawo wieczystego użytkowania, budynki, lokale będące odrębną własnością),
- środki trwałe w budowie (budowa, montaż oraz nakłady związane z nabyciem nowego lub ulepszeniem istniejących środków trwałych, w tym także dokumentacja nadzoru budowlanego, VAT nie podlegający odliczeniu, odsetki od kredytów zaciągniętych na zakup lub budowę).
- Wartości niematerialne i prawne, a wiec prawa majątkowe (prawa autorskie, licencje, patenty, prawo do znaków towarowych), programy komputerowe, wartość firmy (rozumianą jako różnica między ceną nabycia przedsiębiorstwa a jego średnią wartością rynkową), a także koszty zakończonych prac rozwojowych, inwestycje długoterminowe, długoterminowe aktywa finansowe, inwestycje rzeczowe, inwestycje niematerialne i należności długoterminowe (kwoty należne przedsiębiorstwu z okresem spłaty dłuższym niż rok).
Majątek obrotowy to z kolei wszystkie składniki majątku, które ulegają zużyciu się w ciągu jednego roku (tzw. cyklu gospodarczego), a więc składniki rzeczowe (zapasy, materiały, niezakończona produkcja, gotowe produkty, towary i zaliczki na towary), inwestycje krótkoterminowe, środki pieniężne na rachunku bieżącym i w kasie, oraz należności krótkoterminowe.
Co wchodzi w skład majątku trwałego?
Do majątku trwałego przedsiębiorstwa zalicza się środki trwałe, a także wartości niematerialne i prawne oraz inwestycje i należności długoterminowe. Ustawy nie podają jednak konkretnej definicji środka trwałego, a jedynie wskazują (np. ustawa o PIT), że są to środki stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia ich do używania. W praktyce do środków trwałych w ramach majątku trwałego przedsiębiorstwa można zaliczyć więc budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością, maszyny, urządzenia i środki transportu, wyposażenie, a także inne przedmioty, których okres użytkowania przewidywany jest na dłużej niż rok i które są wykorzystywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Dalej, w rozumieniu Ustawy o rachunkowości, za środki trwałe należy uznać rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Kryterium roku użytkowania wydaje się być tu więc najważniejsze. Na jakiej podstawie można jednak zaliczyć określone składniki majątku jako środki trwałe, niezbędne dla prawidłowego ustalenia kosztów uzyskania przychodów?
Kryteria zaliczania składników majątku do środków trwałych
Na podstawie przedstawionych wyżej ustaw oraz stosowanej do nich interpretacji, składniki majątku uznawane za środki trwałe muszą spełniać jednocześnie 5 podstawowych warunków, tj.:
- stanowić własność lub współwłasność podatnika,
- być środkiem nabytym lub wytworzonym we własnym zakresie,
- być kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania,
- ich przewidywany okres używania musi być dłuższy niż rok,
- środki trwałe muszą być wykorzystywane na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą lub też oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Do środków trwałych mogą być kwalifikowane składniki podlegające oraz nie podlegające amortyzacji. W drugiej z kategorii pojawiają się m.in. grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów, budynki lub lokale mieszkalne służące prowadzonej działalności gospodarczej, dzieła sztuki i eksponaty muzealne, a także składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.
Za środek trwały uznaje się przede wszystkim składniki majątku, którego przewidywany okres użytkowania jest dłuższy niż rok oraz którego wartość początkowa przekracza kwotę 10.000 zł netto.
Jeśli jego wartość nie przekracza tej kwoty, będziemy mieć do czynienia z tzw. środkiem trwałym niskoocennym nie wymagającym wprowadzenia do ewidencji środków trwałych, a jedynie do ewidencji wyposażenia. Do środków trwałych nie zalicza się składników majątku, których przewidywany okres użytkowania nie przekracza roku. W związku z powyższym wszystkie wydatki na zakup takich sprzętów, bez względu na ich wartość, księguje się bezpośrednio do kosztów.
