Generalnie w umowie o dzieło istotne jest samo dzieło, czyli namacalny efekt pracy twórczej oraz zakres odpowiedzialności twórcy. Umowa o dzieło jest jedną z najpopularniejszych umów, gdyż gwarantuje stosunkowo niskie koszty.
Czym jest umowa o dzieło?
Umowa o dzieło, tak samo jak umowa zlecenie, jest umową cywilno – prawną, co oznacza, że zasady jej funkcjonowania określa Kodeks Cywilny, a nie, jak umowę o pracę, Kodeks Pracy. W praktyce oznacza to mniej więcej tyle, że umowa o dzieło po prostu nie podlega składkom na ubezpieczenia (rentowe, emerytalne, zdrowotne, wypadkowe czy chorobowe).
Stronami tego typu umowy mogą być: osoby fizyczne, osoby prawne (o ile posiadają zdolności do czynności prawnych), jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej. Podpisanie umowy o dzieło, jest równoznaczne ze zobowiązaniem się przez przyjmującego zamówienie, na wykonanie określonego w umowie dzieła, a ze strony zamawiającego, do zapłaty za jego wykonanie. Dziełem może być zarówno usługa, jak i przedmioty materialne, ważne natomiast by efekty pracy zatrudnionego, było widać gołym okiem. Nie zawsze umowa o dzieło wiąże się z tworzeniem czegoś nowego, czasami może dotyczyć odrestaurowania czegoś, jednak ważne jest, by dzieło mogło zostać zweryfikowane po jego wykonaniu.
Ze względu na niskie koszty często przedsiębiorcy kwalifikują umowy zlecenia jako umowy o dzieło. W czasie kontroli ZUS takie umowy są kwestionowane i pracodawca jest zmuszony odprowadzać zaległe składki zusowskie. Osoba wykonująca dzieło, zobowiązany jest do stworzenia i dostarczenia dzieła, w przeciwnym wypadku nie uzyska wynagrodzenia, a w ostateczności, będzie musiał ponieść konsekwencje niewywiązania się z umowy. Inaczej jest przy umowie zlecenia – tam zleceniobiorca zobowiązuje się wykonać odpowiednie czynności z należytą starannością i na podstawie aktualnego stanu wiedzy, ale nie ma obowiązku zakończenia zlecenia konkretnym, widocznym efektem.
W szczególnym przypadku umowa może być wykonana, wynagrodzenie wypłacone, ale efekt będzie znacznie różnił się od zamierzonego np. ze względu na trudności techniczne, które napotkał zleceniobiorca, a których pokonywanie nie mieściło się w ramach umowy bądź jego kompetencjach. W przypadku dzieła zlecającego nie interesują problemy twórcy na etapie tworzenia i nie ponosi on konsekwencji tych trudności. Płaci za efekt, czyli za dzieło albo nie płaci w ogóle i ma nawet prawo żądać odszkodowania za niewykonanie dzieła w terminie. Inspektorzy ZUS zwracają właśnie szczególną uwagę na te kwestie przy ocenie charakteru danej umowy cywilno-prawnej.
Co powinna zawierać umowa o dzieło?
Budowa umowy o dzieło nie jest skomplikowana, szczególnie że Kodeks Cywilny nie określa jasno jej wyglądu czy formy. Oznacza to, że nie trzeba jej nawet spisywać i generalnie można ją zawrzeć tylko ustnie. Aktualnie wprowadzono jednak obowiązek rejestracji umów o dzieło i umów zlecenia w ZUSie, dlatego forma pisemna jest wymagana. Wymagane są następujące elementy kluczowe do tego, by taka umowa mogła być uznana za obowiązującą:
- oznaczenie stron, czyli określenie osoby zlecającej wykonanie dzieło oraz określenie osoby wykonującej dzieło. W przypadku kiedy stronami są osoby fizyczne, należy podać dane osobowe, najlepiej wraz z numerem PESEL, a jeśli osoby prawne lub osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – należy podać także NIP. W przypadku spółek, oprócz podstawowych danych, należy dodać numer KRS oraz podać osobę lub osoby uprawnione do reprezentacji,
- określenie dzieła, które ma być wykonane – nie ma tutaj żadnych wytycznych, jednak im bardziej szczegółowy opis zostanie przedstawiony, tym mniej nieporozumień między stronami i mniejsze szanse na zakwestionowanie umowy przez ZUS,
- określenie wynagrodzenia i jego formy (ryczałtowa bądź kosztorysowa) – w tym miejscu można także ująć terminy wypłat, a jeśli nie zostanie to określone, wynagrodzenie powinno zostać wypłacone w chwili oddania dzieła,
- wskazanie daty wykonania dzieła – należy ustalić konkretny dzień, do którego dzieło zostanie wykonane.
- podpisy obu stron umowy.
Wzór umowy o dzieło
Mimo wszystko w umowie o dzieło warto sprecyzować jak najwięcej kwestii, aby na dalszych etapach współpracy nie powstały żadne nieporozumienia.
Odstąpienie od umowy o dzieło
W umowie o dzieło liczy się przede wszystkim rezultat, a co za tym idzie, cała odpowiedzialność spada na osobę wykonującą dzieło. Wiąże się to z tym, że w razie zauważenia wady w dziele, zlecający może żądać usunięcia jej. Niewątpliwym plusem umowy o dzieło jest zupełna dowolność w sposobie wykonania dzieła. Oczywiście wszystko zależy od zapisów, jakie ustalą strony, jednak sprawy można ułożyć w taki sposób, aby odpowiadały obu stronom.
Co ważne, umowy o dzieło nie można wypowiedzieć, natomiast można przystąpić do jej odstąpienia. Obie strony mają prawo do odstąpienia od umowy, jednak to osoba zlecająca ma tu o wiele więcej możliwości niż wykonujący dzieło.
Wykonawca może odstąpić od umowy tylko w sytuacji, gdy wykonanie dzieła wymaga współpracy ze zlecającym, a ten odmawia.
Zlecający natomiast może odstąpić od umowy aż w czterech sytuacjach:
- dzieło zawiera uszczerbki, których nie ma możliwości usunąć,
- wykonawca nie odda dzieła w terminie, lub rozpocznie realizację na tyle późno, że istnieje prawdopodobieństwo nieukończenia dzieła w określonym w umowie terminie,
- dzieło będzie zawierało wady, a wykonujący odmówi lub nie zareaguje na żądanie naprawienia błędów,
- dzieło nie zostanie ukończone.
Co więcej, jeśli zlecający odstąpi od umowy w związku z wadliwym wykonaniem dzieła, może obniżyć wynagrodzenie o koszty naprawy dzieła lub w skrajnym przypadku w ogóle nie zapłacić za wykonanie dzieła i ewentualnie żądać odszkodowania. Jednak jeśli odstąpi od umowy bez podania przyczyny lub nie z winy wykonawcy, ma on obowiązek wypłacenia wynagrodzenia wykonującemu.
Jak długo może obowiązywać umowa o dzieło?
Kodeks Cywilny nie określa ram czasowych dla trwania umowy o dzieło. Jest to kolejny punkt, w którym to strony umowy mają głos decydujący i mogą zadecydować, co będzie dla nich najlepsze. Warto jednak pamiętać, że ze względu na specyfikę umowy o dzieło, czas jej trwania nie powinien być zbyt długi lub wręcz nieograniczony, bo może to doprowadzić do nieoddania dzieła. Często w umowie o dzieło po prostu umieszcza się zapis na temat tego, do kiedy należy oddać dzieło, by uniknąć nieprzyjemności.