Pracownicy, którym do emerytury pozostało 4 lata, są tą grupą, która najbardziej narażona jest na dyskryminację na rynku pracy. Stąd też podlegają ochronie przedemerytalnej. Takie prawo zostało zapisane w Kodeksie Pracy. Pracodawca nie może zwolnić pracownika, który został już objęty okresem ochronnym. Jednak nie dotyczy to wszystkich rodzajów umów. Istnieją także wyjątki, w których pracownik może otrzymać wypowiedzenie.
Komu przysługuje okres ochronny?
Okres ochronny przed emeryturą inaczej zwany ochroną przedemerytalną to okres, który chroni starsze osoby przed zwolnieniem. Jest on zapisany w Kodeksie Pracy. Zgodnie z art. 39, okres ochronny oznacza, że pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do uzyskania wieku emerytalnego.
Warto pamiętać, że okres ochronny nie dotyczy pracowników zatrudnionych na innych warunkach niż umowa o pracę na czas nieokreślony. Oznacza to, że osoby pracujące na podstawie umowy o dzieło czy zlecenie ochrona nie obejmuje. W przypadku umowy o pracę na czas określony, stosunek pracy kończy się wraz z datą wygaśnięcia umowy, nawet jeżeli ma to miejsce w trakcie trwania okresu ochronnego. Co ważne, jeśli dana osoba jest zatrudniona w kilku zakładach pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, wówczas wszędzie ma zagwarantowaną ochronę, nawet jeśli nie jest to pełny etat.
Ważne jest, że warunkiem uzyskania ochrony przedemerytalnej jest także staż pracy. W przypadku kobiet jest to 20 lat, natomiast u mężczyzn 25 lat.
Istotny jest także fakt, że osobom, które są objęte okresem ochronnym, pracodawca nie może obniżyć pensji, ponieważ ochrona przedemerytalna zastrzega zakaz zmieniania warunków finansowych, które obowiązują pracownika na podstawie zapisów w umowie. Wyjątek występuje w sytuacji, gdy:
- następuje zmiana wynagrodzenia na podstawie porozumienia pomiędzy pracownikami lub związkami zawodowymi a pracodawcą, czyli tzw. układ zbiorowy pracy;
- stwierdzono utratę zdolności do wykonywania dotychczasowego zawodu lub pracy na podstawie orzeczenia lekarskiego;
- nastąpiła utrata uprawnień niezbędnych do wykonywania obowiązków służbowych, niezawiniona przez pracownika.
Jak długo trwa okres ochronny?
Zgodnie z zapisem w Kodeksie Pracy, ochrona przedemerytalna odnosi się do osób, które nie później niż za 4 lata osiągną wiek emerytalny. Obowiązujące prawo ustanawia, że dla kobiet jest to 60 lat, natomiast dla mężczyzn 65 lat. Oznacza to, że w przypadku pań okres ochrony rozpoczyna się w wieku 56 lat, z kolei u panów jest to 61 lat.
W przypadku osób, które na mocy oddzielnych regulacji prawnych, z racji wykonywanego zawodu otrzymują prawo do wcześniejszego przejścia na emeryturę, okres ochronny będzie obowiązywał na 4 lata przed datą nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Lista zawodów, które mają takie prawo, jest wyszczególniona w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 1983 roku. Zapis dotyczy pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach bądź charakterze. Do takich zawodów należą m.in. górnicy, nauczyciele, policjanci, kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony oraz dziennikarze objęci układem zbiorowym.
Okres ochronny przed emeryturą a zwolnienie z pracy
Zdarzają się sytuacje, kiedy pracownik otrzymuje zwolnienie przed emeryturą. Okres ochronny nie zawsze go obejmuje. Dzieje się tak w przypadku, kiedy dana osoba uzyskała prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub zakład pracy ogłosił upadłość bądź likwidację. Dodatkowo ochrona przedemerytalna nie będzie dotyczyć:
- pracowników podlegających pod przepisy o zwolnieniach grupowych;
- tych pracowników, którzy utracili zdolność do wykonywania obowiązków służbowych lub utracili uprawnienia do ich wykonywania;
- pracowników, którym brakuje mniej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, natomiast wraz z osiągnięciem tego wieku nie będą dysponowali odpowiednim okresem zatrudnienia uprawniającym do emerytury.
Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron również zwalnia z ochrony przedemerytalnej.
Zwolnienie dyscyplinarne – okres ochronny
Pracodawca ma prawo wręczyć pracownikowi wypowiedzenie dyscyplinarne podczas okresu ochronnego, gdy ten dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, do których należą np. spożywanie alkoholu lub przyjmowanie substancji odurzających podczas pracy, wykonywanie obowiązków służbowych pod wpływem alkoholu bądź narkotyków czy notoryczne spóźnienia.
Z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego, pracownik nie jest już objęty ochroną przedemerytalną, natomiast pracodawca, zwalniając pracownika – emeryta, nie może jako jedyny powód wypowiedzenia podać nabycie uprawnień emerytalnych.
Warto wziąć pod uwagę, że pracodawca może wręczyć wypowiedzenie pracownikowi nawet jeden dzień przed nabyciem prawa do okresu ochronnego. Nie ma tutaj znaczenia, że stosunek pracy ustanie w dniu obowiązywania ochrony, ponieważ pracownik otrzymał dokument w przeddzień obowiązującego go prawa.
Okres ochronny ma zapewnić pracownikowi możliwość wykonywania obowiązków służbowych do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego. Zabezpiecza także przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy.