Do odpowiedzialności dyscyplinarnej pociągani są pracownicy naruszający nakładane na nich w wyniku ustaw obowiązki. Przy czym warto pamiętać tutaj, że odpowiedzialność dyscyplinarna dotyczy jedynie pracowników wykonujących określone zawody. Jakie profesje objęte są odpowiedzialnością dyscyplinarną? Jak wygląda postępowanie i jakie mogą być wymierzone kary?
Kto może ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną?
Ten rodzaj odpowiedzialności jest nakładany m.in. na nauczycieli, adwokatów, urzędników państwowych, pracowników policji, czy też doradców podatkowych.
Są to zawody specyficzne, wymagające spełniania dodatkowych kryteriów, związanych ze sposobem wykonywania powierzonych obowiązków. Dobrym przykładem może być tutaj zbiór zasad ujęty w Karcie Nauczyciela, która ma pierwszeństwo przed przepisami zawartymi w Kodeksie Pracy. Poniżej wyjaśniamy, jak przebiega postępowanie dyscyplinarne w przypadku wyżej wymienionych zawodów i jakie mogą być nałożone w związku z nim kary.
Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli
Przebieg postępowania
Za wymierzanie kar nauczycielom odpowiada komisja dyscyplinarna. Jest to jedna z instytucji zastępujących w tym zakresie pracodawcę – on sam nie bierze udziału w postępowaniu. Zadaniem komisji jest ustalenie, czy rzeczywiście doszło do zarzucanych nauczycielowi uchybień. Zadanie to jest powierzane rzecznikowi dyscyplinarnemu, który odpowiada za sporządzenie wniosku do komisji o zastosowanie kary.
Należy tutaj zaznaczyć, że komisja nie jest zależna od innych organów – jedynie od ustawy – opinia pracodawcy, ani dotychczasowa nienaganna praca oskarżonego nie mają tutaj wpływu na uruchomienie lub zatrzymanie postępowania. Pracownikowi przysługuje odwołanie się od decyzji komisji.
Przewidywane kary dyscyplinarne dla nauczycieli
Art. 76 Karty Nauczycieli przewiduje następujące kary:
- zwolnienie z pracy,
- naganę z ostrzeżeniem,
- wydalenie z zawodu nauczyciela,
- zwolnienie z jednoczesnym zakazem przyjmowania na stanowisko przez kolejne 3 lata.
Na nauczyciela może zostać nałożona również kara w formie materialnej, jeśli w ramach naruszenia obowiązków dopuścił się on również zniszczenia mienia.
Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów
W przypadku adwokatów i radców prawnych sprawą przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego zajmuje się sąd dyscyplinarny, właściwy dla izby adwokackiej, do której należy oskarżony w chwili wszczęcia postępowania. Sąd rozpoczyna postępowanie na wniosek uprawnionego oskarżyciela. Osobą zlecającą wszczęcie postępowania lub dochodzenia może być również Minister Sprawiedliwości. Można też poprzestać na upomnieniu udzielanym przez Dziekana Rady Adwokackiej.
Kary przyznawane adwokatom i radcom prawnym
- nagana,
- kara finansowa,
- upomnienie,
- wydalenie z adwokatury,
- zawieszenie w prawach do wykonywania zawodu od 3 miesięcy do 5 lat.
Kary udzielone adwokatom pociągają za sobą dodatkowe konsekwencje:
- W przypadku udzielenia nagany lub kary pieniężnej dochodzi również utrata prawa wyborczego do samorządu adwokackiego na czas trzech lat od chwili wydania orzeczenia.
- Dodatkowo tego rodzaju kary mogą łączyć się również z zakazem obejmowania patronatu na czas od roku do 5 lat.
- Kara wydalenia z adwokatury łączy się z zakazem ubiegania się o wpis na listę aplikantów lub adwokatów przez 10 lat liczonych od daty uprawomocnienia się orzeczenia o karze wydalenia.
Odpowiedzialność dyscyplinarna urzędników państwowych
Postępowanie dyscyplinarne rozpoczyna się w momencie złożenia wniosku wystosowanego przez rzecznika dyscyplinarnego na polecenie kierownika urzędu. Podczas rozprawy prawo wypowiedzi przysługuje rzecznikowi, oskarżonemu i obrońcy. Po naradzie następuje wydanie orzeczenia, przy czym w przypadkach uzasadnionych można odroczyć jego wydanie o 3 dni. Czas na jego dostarczenie wynosi 7 dni, przy czym przysługuje prawo do zaskarżenia całości lub części orzeczenia.
Kary przewidywane dla urzędników państwowych
- nagana (sama lub z ostrzeżeniem),
- nagana połączona z pozbawieniem możliwości otrzymania podwyżki lub awansu na czas 2 lat,
- degradacja na niższe stanowisko,
- wydalenie z pracy.
Odpowiedzialność dyscyplinarna policjantów
Sytuacje związane z naruszeniem dyscypliny policyjnej obejmują m.in.:
- pojawienie się w pracy pod wpływem alkoholu,
- utratę broni lub amunicji,
- zagubienie ważnej służbowej legitymacji,
- przekroczenie uprawnień,
- odmowa wykonania rozkazu wydanego przez przełożonego.
Przebieg postępowania
Zebraniem materiału dowodowego zajmuje się rzecznik dyscyplinarny. Odpowiada on m.in. za przesłuchanie świadków, osobę obwinioną i pokrzywdzoną, a także może dokonywać oględzin lub odtwarzać przebieg zdarzeń. Może również wydawać postanowienia, pod warunkiem jednak, że ich wydanie w danym przypadku nie leży w kwestii przełożonego dyscyplinarnego. Możliwe jest wniesienie zażalenia na postanowienia wydane przez rzecznika.
Przewidywane kary dla policjantów
- upomnienie,
- nagana,
- ostrzeżenie o niepełnej przydatności do służby,
- przeniesienie na niższe stanowisko,
- obniżenie stopnia,
- wydalenie z zawodu.
Odpowiedzialność dyscyplinarna doradców podatkowych
Odpowiedzialność dyscyplinarną w przypadku doradców stosuje się m.in. w następujących sytuacjach:
- jeśli mamy do czynienia z brakiem zawiadomienia o zmianach objętych obowiązkowym wpisaniem na listę w ciągu 30 dni od ich zaistnienia do Krajowej Rady Doradców Podatkowych,
- gdy jednoczesna praca w zawodzie doradcy podatkowego i prowadzenie działalności gospodarczej prowadzi do konfliktu interesów,
- przy niedopełnieniu określonego przez ustawę obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.
Jakie są przewidywane kary dla doradców podatkowych?
- upomnienie,
- nagana,
- zawieszenie w prawach do wykonywania zawodu na czas od 6 miesięcy do 3 lat,
- pozbawienie prawa do wykonywania zawodu.
Odpowiedzialność dyscyplinarna pracownika – podsumowanie
Odpowiedzialność dyscyplinarna nie dotyczy pracowników wszystkich istniejących zawodów. W przypadku profesji innych niż wymienione, na ogół zastosowana może być tzw. odpowiedzialność porządkowa. Postępowanie dyscyplinarne oraz wymierzane w jego wyniku kary jest na ogół podobne w większości zawodów – udział w nich biorą m.in. komisje dyscyplinarne, niezależne od innych organów, w tym od pracodawcy, któremu podlega oskarżony pracownik.