Spółki jawne będące osobową spółką prawa handlowego są osobnym bytem prawnym działającym pod własną nazwą, choć nie posiadającym własnej osobowości prawnej. Ustawodawca przyznał spółkom jawnym zdolność prawną, regulując jej działanie w Kodeksie spółek handlowych. W przypadku podjęcia decyzji o zakończeniu działalności konieczne jest postępowanie zgodnie z określoną procedurą likwidacyjną oraz dopilnowanie wszystkich formalności w zakresie rozliczenia wspólników. Jak przebiega likwidacja spółki jawnej krok po kroku?
Spółki jawne w ujęciu prawnym
Spółka jawna jest z założenia najprostszą formą spółek prawa handlowego, określoną szczegółowo w Kodeksie spółek handlowych i podlegającą różnego rodzaju regulacjom prawnym jako podmiot prawny. W przeciwieństwie do spółek cywilnych, w których to wspólnicy reprezentują spółkę jako przedsiębiorcy, spółka jawna posiada tzw. podmiotowość prawną – jest podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego czy administracyjnego, jest stroną w postępowaniach i jest przedsiębiorcą, a więc sama spółka jest działalnością gospodarczą. W związku z powyższym wszystkie procedury zatrudnienia, wystawiania faktur czy rozliczeń i roszczeń dotyczą bezpośrednio spółki jawnej, a nie wspólników osobiście.
Należy zaznaczyć, że wspólnicy spółki jawnej są traktowani jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.
Wśród obowiązkowych elementów zakładania i prowadzenia spółki jawnej pojawia się konieczność wpisania jej do KRS (Krajowy Rejestr Sądowy). Dla procedury likwidacji spółki jawnej będzie oznaczało to tyle, że wszystkie czynności obowiązkowe do wykonania w trakcie likwidacji muszą zostać dokonane przed złożeniem wniosku o wykreślenie spółki z KRS, a samo wykreślenie jej z rejestru będzie formalnym obowiązkiem potwierdzającym zakończenie działalności spółki jawnej.
Etapy likwidacji spółek jawnych
Postępowanie krok po kroku w celu rozpoczęcia i sfinalizowania procesu likwidacji spółki jawnej jest konieczne, jako że każdy z etapów musi zostać wypełniony w celu prawnego zamknięcia wszystkich spraw i działań prowadzonych przez spółkę w ramach działalności gospodarczej. Pierwszym etapem procesu likwidacji spółki jawnej będzie wybór likwidatorów oraz zgłoszenie podjęcia procesu likwidacji i wyboru likwidatorów do rejestru.
W ramach likwidacji spółek jawnych niezbędne jest sporządzenie bilansu i sprawozdania otwarcia przez likwidatorów. Następnie przeprowadzane jest upłynnienie majątku spółki, ściągniecie wierzytelności spółki oraz zaspokojenie wierzycieli spółki w celu zakończenia i rozliczenia wszystkich działań finansowych prowadzonych przez spółkę jawną. Zaspokojenie wierzycieli oraz ściągnięcie wierzytelności pozwoli wyliczyć całkowity majątek spółki podlegający podziałowi pomiędzy jej wspólników. Po przeprowadzeniu powyższych działań następuje zatwierdzenie sprawozdania likwidacyjnego oraz dokonanie podziału majątku między wspólników, zgodnie z obowiązującymi przepisami i zapisami Kodeksu spółek handlowych. Ostatni etap likwidacji spółki jawnej to przekazanie ksiąg i dokumentów spółki wybranej osobie, a samą likwidację finalizuje wykreślenie spółki z KRS.
Kto może być likwidatorem spółki jawnej
Pierwszym etapem procesu likwidacji spółki jawnej jest wyznaczenie likwidatorów. Co do zasady stają się nimi wszyscy wspólnicy spółki, zarówno ci uprawnieni do prowadzenia jej spraw, jak i pozostali udziałowcy. Likwidatorzy mogą jednak zostać określeni poza tą zasadą poprzez:
- wyznaczenie ich w umowie spółki,
- powołanie na likwidatorów wybranych osób przez wszystkich wspólników,
- poprzez powołanie lub odwołanie likwidatorów przez sąd rejestrowy na wniosek pozostałych wspólników.
Ostatni z wariantów obierany jest zazwyczaj w sytuacji, gdy jeden z wspólników (mogących stać się likwidatorem) miałby działać na niekorzyść spółki, nie posiadał odpowiednich kompetencji do pełnienia funkcji likwidatora lub gdyby choroba uniemożliwiała sprawowanie roli likwidatora.
Zadania likwidatorów w ramach procesu likwidacyjnego spółki jawnej obejmują przede wszystkim zgłoszenie do KRS wszystkich podejmowanych kroków likwidacyjnych (otwarcia procesu, nazwisk i danych adresowych likwidatorów oraz sposobu reprezentowania spółki przez likwidatorów). Każdy likwidator posiada samodzielne prawo i obowiązek zgłoszenia tych danych do sądu rejestrowego. Czynności likwidacyjne obejmują także zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności spółki, wypełnienie jej zobowiązań oraz upłynnienie majątku spółki.
Konsekwencje likwidacji spółki jawnej
Wspólnicy spółki jawnej podejmują decyzję o likwidacji jej działalności w różnych celach, ale podstawowym celem samego postępowania likwidacyjnego jest zakończenie bytu prawnego spółki oraz rozliczeni się z wierzycielami i dłużnikami. Tylko po dokonaniu powyższych czynności możliwe jest przekazanie pozostałego mienia spółki na rzecz jej wspólników.
W trakcie procesu likwidacyjnego oraz po zakończeniu likwidacji spółki jawnej spółka jako podmiot prawny nie może rozpoczynać nowych interesów, pozyskiwać klientów, zawierać umów, o ile nie jest to konieczne do zakończenia aktualnie toczących się spraw.
Konsekwencją podjęcia likwidacji spółki jawnej jest przeniesienie wszystkich praw do reprezentowania i prowadzenia spraw spółki na ręce likwidatorów, którzy od tego momentu są objęci zasadą zakazu konkurencji. Jeśli spółka jest w likwidacji, we wszystkich dokumentach przy nazwie spółki musi zostać zastosowane oznaczenie „w likwidacji”. Ważnym wynikiem rozpoczęcia procedury prawnego zakończenia działalności spółki jest fakt, że likwidacja powoduje wygaśnięcie prokury, a w samym okresie likwidacji nie ma możliwości ustanowienia nowej prokury.
Jak rozliczani są wspólnicy podczas likwidacji spółki jawnej?
Kwestie wypłacania należności dla wspólników i rozliczania ich na etapie likwidacji spółki mogą zostać określone bezpośrednio w umowie spółki jawnej, poprzez jednomyślną uchwałę wspólników, ale także opierać się o założenia określone w Kodeksie spółek handlowych. O ile więc nie zaistnieją odrębne ustalenia wewnętrzne spółki, wspólników rozlicza się w pierwszej kolejności poprzez spłatę ich udziałów kapitałowych, a dopiero pozostałe środki (nadwyżka) dzielone są między nich w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Wszystkie rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki do jej użytku zwraca się wspólnikowi w naturze.
Co ważne, podobnie jak w przypadku spółek cywilnych i innych spółek prawa handlowego, jeśli pozostały majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, likwidatorzy powinni podzielić niedobór pomiędzy wspólników zgodnie z postanowieniami umowy spółki jawnej lub w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie. Jeśli jeden ze wspólników okaże się być niewypłacalny, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku.
Rozliczenie wspólników podczas likwidacji spółki jawnej obejmuje oczywiście nie tylko podział majątku należnego dla wspólników, ale także odpowiedzialność za długi likwidowanej spółki. Zgodnie z prawem, dokonanie podziału majątku oraz wykonanie pozostałych obowiązków likwidacyjnych nie chroni wspólników spółki przed późniejszymi roszczeniami wierzycieli – jeśli została ona wykreślona z rejestru, wierzyciele mogą w dalszym ciągu dochodzić roszczeń od wspólników spółki, a na wspólnikach będzie ciążyło zobowiązanie do ich spłaty.