Umowa barterowa, jak wszystkie umowy cywilno-prawne, jest regulowana przez Kodeks Cywilny. To rodzaj specyficznej umowy sprzedaży, zakładający bezpośrednią wymianę towarów bądź usług. Pozwala ona na rozliczenie się w formie bezgotówkowej, czyli poprzez przekazanie towarów lub wykonanie usługi. Jest to o tyle wyjątkowa sytuacja, że każda ze stron umowy jest jednocześnie zarówno sprzedawcą jak i odbiorcą. Oczywiście, należy dokładnie ustalić między stronami, co będzie przedmiotem umowy w taki sposób, aby bilans rozliczeń był zerowy. Jest to podstawowa i jedna z niewielu zasad, których należy pilnować przy tym typie umowy. Przepisy nie określają dokładnie ram działania barteru, co sprawia, że strony mogą same określić zasady, na jakich nastąpi wymiana. W prostych słowach: umowa barterowa jest niczym innym, jak nowoczesną wersją handlu wymiennego, istniejącego w praktyce gospodarczej od tysięcy lat, jeszcze w czasach przed wynalezieniem pieniądza
Umowa barterowa – co powinna zawierać?
W umowie barterowej powinna być wypisana data oraz miejsce jej zawarcia, dane obu stron oraz dokładny opis przedmiotu umowy (ilość, wartość oferowanych usług czy towarów oraz ich dokładna specyfikacja). Jednak ważnym elementem umowy barterowej, o którym nie należy zapominać, jest data oraz sposób wykonania przedmiotu umowy. Jest to informacja stosunkowo szczegółowa, ale pozwala na dokładne dookreślenie okoliczności wymiany. Dodatkowo każda ze stron może dodać do umowy swoje postanowienia, które zabezpieczą jej interes oraz określą kary umowne w przypadku niewywiązania się z umowy lub nienależytego wykonania umowy. Ta część umowy jest identyczna jak w zwykłej umowie kupna-sprzedaży z tą różnicą, że umowa taka kupującego zazwyczaj zobowiązuje jedynie do terminowej zapłaty, a w przypadku umowy barterowej obie strony są zarówno dostawcami jak i kupującymi, w związku z tym sekcja precyzująca kary umowne, zwykle jest bardziej rozbudowana.
Umowa barterowa nie ma jednego konkretnego wzoru i cechuje ją duża dowolność, jednak warto pamiętać, że im więcej informacji w niej zawrzemy, tym sprawniej dojdzie do wykonania przedmiotu umowy lub dostarczenia towarów. Jednocześnie trzeba oczywiście pamiętać, żeby umowa była zgodna z postanowieniami Kodeksu Cywilnego, a także, aby nie zawierała niedozwolonych klauzul umownych, określanych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Istotnym aspektem jest też cel zawarcia takiej umowy z punktu widzenia prawa podatkowego. Jeśli celem jest jakaś forma optymalizacji podatkowej, to obowiązkowo należy tę umowę przedyskutować z doradcą podatkowym, gdyż organy skarbowe mogą uznać taką umowę za niedopuszczalną i narazimy tym samym przedsiębiorstwo na poważne konsekwencje finansowe, a być może nawet bankructwo.
Wady i zalety umowy barterowej
Zaletami umowy barterowej z pewnością jest szybka dystrybucja dóbr oraz skrócenie drogi między producentem a klientem, co wpływa także na ograniczenie zawyżania cen przez pośredników. Dodatkowo niektóre towary łatwiej sprzedać w ten właśnie sposób i to wszystko na korzystnych dla klientów warunkach. Barter jest też dobrym rozwiązaniem dla firm, które posiadają znaczne nadwyżki swoich towarów – nawet tych do tej pory niechętnie kupowanych. Za zaletę można też uznać praktycznie zerowe koszty nabycia usługi bądź towaru.
Barter jest bardzo chętnie stosowany w przypadku wymiany usług na dobra w szczególności przez przedstawicieli branż kreatywnych (reklama, grafika) i wolnych zawodów (artyści, adwokaci, lekarze). Przykładowo przedsiębiorstwo udostępnia lekarzowi lokal na gabinet w zamian za świadczenie usług medycznych dla pracowników firmy w jakimś określonym zakresie umownym.
Nie wszystko jednak jest takie różowe, jak się wydaje i umowy barterowe mają też swoją ciemną stronę. Są one dość niepraktyczne, a niekwestionowanym utrudnieniem jest ustalenie odpowiedniej należności tak, żeby towary czy usługi były warte tyle samo. Problemów może przysparzać także późniejsze przewożenie i magazynowanie „zapłaty” w postaci dóbr materialnych. Na przykład dostawca paszy dla kurcząt dostaje w rozliczeniu partię kurcząt, a jak wiadomo transport tego dostawcy (cysterny, odkryte lub zakryte ciężarówki) nie jest przystosowany do przewozu kurcząt. Inną kwestią jest również to, że trudno jest wcześniej skontrolować jakość dóbr, które mają być nam dostarczone.
Rozliczenie w barterze
Umowa barterowa podlega zarówno podatkowi dochodowemu – w tym przypadku za wydanie towaru bądź usługi otrzymujemy zapłatę w formie towaru lub usługi (tzw. przychód w naturze) – jak i podatkowi od towarów i usług (VAT). W obu przypadkach mechanizm opodatkowania działa tak samo – należy go przeliczyć na wartości podmiotu umowy. Szczególnie należy zwrócić uwagę na zastosowanie odpowiedniej stawki podatku VAT, gdyż jest ona określona precyzyjnie przepisami ustawy o podatku od towarów i usług.
