O inspekcji pracy słyszał każdy kto podejmował kiedykolwiek zatrudnienie. Dla pracowników jest to instytucja do której mogą się zgłosić, gdy łamane są ich prawa lub praca na określonym stanowisku jest z jakiegoś powodu niebezpieczna. Natomiast dla pracodawców słowa „inspekcja pracy” brzmią niczym senny koszmar, gdyż kojarzą się z kłopotami i nieprzyjemnościami. Z pomocą dla obu grup w firmie przychodzi ustawa o społecznej inspekcji pracy. Powołanie pracownika na to stanowisko z jednej strony zabezpieczy interesy i bezpieczeństwo pracowników, a z drugiej pozwoli pracodawcy na wyeliminowanie ewentualnych błędów jeszcze przed kontrolą Państwowej Inspekcji Pracy.
Na czym polega funkcja społecznego inspektora pracy?
Społeczny inspektor pracy pełni rolę kontrolną. Znajduje się on na pierwszej linii między firmą a inspekcją pracy. Powinien reagować zarówno na zgłoszenia pracowników dotyczące niebezpiecznych sytuacji, zepsutych sprzętów, jak i łamania praw pracowniczych regulowanych przez kodeks pracy i wewnętrzne ustalenia firmy.
Osoba na tym stanowisku musi z wielką dokładnością przestrzegać wszystkich przepisów, również tych dotyczących ochrony danych osobowych. Aby łatwiej było mu wypełniać powierzone obowiązki posiada on prawo dostępu do pomieszczeń i urządzeń firmowych oraz do swobodnego poruszania się po siedzibie, bez względu na czas. Zatem, inspektor może wejść i kontrolować pomieszczenia zakładu pracy nawet po godzinach normalnego funkcjonowania.
Ustawa wskazuje również, że czynności powinien on wykonywać poza godzinami pracy, jednak w sytuacji wystąpienia niebezpieczeństwa lub dostrzeżenia uchybień musi on niezwłocznie podjąć odpowiednie kroki i poinformować o zagrożeniu pracodawcę.
Wybór na społecznego inspektora pracy
Decyzję o wyborze na stanowisko społecznego inspektora pracy podejmują jedynie pracownicy zatrudnieni w danym zakładzie pracy. Proces wyborczy jest przeprowadzany przez organizacje związkowe zgodnie z założeniami uchwalonych przez siebie regulaminów. Co istotne, wpływu na tą decyzję nie może mieć pracodawca.
Zaleca się, aby społeczny inspektor pracy posiadał co najmniej pięcioletni staż w branży oraz co najmniej dwuletni staż pracy w danej firmie. Istotne jest również to, aby znał on zagadnienia wchodzące w specyfikę społecznej inspekcji pracy. Oczywiście wśród potencjalnych kandydatów na to stanowisko może pojawić się niepokój, że jeśli będą wytykać błędy swojemu pracodawcy mogą zostać zwolnieni.
Aby uniknąć stresu, niechęci do pełnienia tej funkcji i zapewnić należyte wypełnianie obowiązków, ustawa otacza ochroną osobę społecznego inspektora pracy. W czasie trwania jego kadencji oraz przez rok czasu po jej wygaśnięciu pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z tym pracownikiem. Od tej reguły jest jednak pewien wyjątek – w przypadku przekroczenia uprawnień, lub obecności w pracy w stanie nietrzeźwości taka umowa może zostać rozwiązana bez wypowiedzenia. Rozwiązanie to ma zapewnić bezstronność osoby inspektora.
Zadania i obowiązki społecznego inspektora pracy
Zadania społecznych inspektorów pracy można podzielić na te związane z ochroną prawną pracowników oraz zapewniające poszanowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Co istotne ma on prawo kontrolować przestrzeganie przepisów zarówno przez pracodawców jak i pracowników. Posiada uprawnienia do nakładania na pracowników kar porządkowych oraz stosowania przepisów o odpowiedzialności materialnej.
W przypadku, gdy pracodawca nie chce udostępnić inspektorowi materiałów, może on, a nawet powinien wystąpić z prośbą o interwencję do Państwowej Inspekcji Pracy. W zakres obowiązków wchodzi także kontrola:
- stanu budynków,
- urządzeń,
- maszyn,
- pomieszczeń pracy,
- sanitariatów.
Co ciekawe, społeczny inspektor pracy powinien uczestniczyć również w postępowaniach powypadkowych. Posiada on prawo do uczestniczenia w pracach mających na celu ustalenie okoliczności i przyczyn wypadków.
Jest to istotne, gdyż jego sumienna praca i wiedza mogą wpłynąć na ograniczenie zdarzeń niepożądanych i eliminację niebezpiecznych zachowań czy nawyków pracowników. W gestii inspektora leży opiniowanie (a niekiedy również przygotowywanie) projektów planów poprawy bezpieczeństwa w pracy. Dobrą praktyką jest również słuchanie i wdrażanie rozwiązań proponowanych przez współpracowników.
Dobrze, aby pracownicy przemyśleli wybór odpowiedniego kandydata na to stanowisko. Od niej zależy bowiem bezpieczeństwo w firmie. Tylko osoba posiadająca dobrą opinię, co do której wszyscy będą mieli zaufanie, powinna zostać społecznym inspektorem pracy.
