Zakończenie kariery zawodowej wiąże się z wieloma rzeczami. Jednym z przyjemniejszych momentów jest spotkanie, na którym można podziękować za wkład pracownika w rozwój firmy, współpracę zarówno z kierownictwem, jak i kolegami z pracy. Jednakże zanim wybuchnie korek od szampana i udamy się na zasłużony odpoczynek, warto zapoznać się z zasadami przyznawania odprawy emerytalnej.
Czym jest odprawa emerytalna?
Odprawa emerytalna to nic innego jak wynagrodzenie, które otrzymuje pracownik po przejściu na emeryturę lub rentę i jednoczesnym zakończeniu stosunku pracy. Jej celem jest zapewnienie finansowego wsparcia w czasie pierwszego etapu przejścia na emeryturę. Większość osób w tym czasie w dotkliwy sposób odczuwają zmniejszenie wysokości dochodów.
Zasady nabywania odprawy emerytalnej reguluje art. 921 Kodeksu pracy. Według niego pracownik spełniający warunki uprawniające go do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na to świadczenie, ma prawo do otrzymania odprawy w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Co istotne, pracownik, który otrzymał już odprawę, nie może znów nabyć do niej prawa.
W jakiej sytuacji i komu przysługuje?
Aby otrzymać finansowe wsparcie w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia trzeba spełnić warunki uprawniające do jej otrzymania. Artykuł 92 Kodeksu pracy reguluje tę kwestię. Stosunek pracy musiał ustać w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Odprawa emerytalna przysługuje zatem każdemu pracownikowi, który spełnił powyższy warunek. Nie ma wpływu piastowane przez niego stanowisko, ani staż pracy u konkretnego pracodawcy. Z chwilą spełnienia przesłanek, osoba uzyskuje prawo do odprawy emerytalnej.
Okazuje się jednak, że jest sytuacja, kiedy świadczenie to nie przysługuje. W przypadku zwolnienia dyscyplinarnego pracodawca może odmówić wypłaty odprawy emerytalnej, nawet jeśli pracownik spełnia wszystkie przesłanki. Wynika to z faktu, że do rozwiązania stosunku pracy doszło nie z tytułu przejścia na emeryturę, lecz poważnego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Na wdrożenie takiego rozwiązania pozwala wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2013 roku (II PK 60/13). Mówi on wyraźnie, że odprawa emerytalna stanowi gratyfikację za staż pracy i właściwe wykonywanie powierzonych przez pracodawcę obowiązków. Ich ciężkie naruszenie może powodować zwolnienie dyscyplinarne, które z kolei nie jest ustaniem stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę.
Jak się wylicza wysokość odprawy emerytalnej?
Obliczenie wysokości kwoty odprawy emerytalnej nie jest trudne. Pracownik spełniający przesłanki do jej otrzymania może spodziewać się wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, które ustalane jest w ten sam sposób co pieniężny ekwiwalent za urlop. Oczywiście inne przepisy szczególne dotyczące różnych grup zawodowych mogą ustalać wyższą wysokość odprawy.
Przykładem takiego rozwiązania jest grupa zawodowa nauczycieli, którzy według art. 87 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. gwarantuje się wyższą odprawę emerytalną. Jej wysokość zależy od stażu pracy:
- odprawa w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia w przypadku stażu pracy mniejszego niż 20 lat;
- odprawa w wysokości 3-miesięczne wynagrodzenia w przypadku stażu pracy większego niż 20 lat.
Jednak nie tylko nauczyciele są w tej kwestii uprzywilejowaną grupą. Zwiększenie wysokości wypłacanej odprawy emerytalnej dotyczy także pracowników samorządowych. Reguluje to art. 38 ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Tak samo jak w przypadku nauczycieli jest ona liczona w zależności od stażu pracy:
- 2-miesięczne wynagrodzenie w przypadku stażu pracy wynoszącego więcej niż 10 lat;
- 3-miesięczne wynagrodzenie w przypadku stażu pracy wynoszącego więcej niż 15 lat;
- 6-miesięczne wynagrodzenie w przypadku stażu pracy wynoszącego więcej niż 20 lat.
Podobnie sytuacja ma się do pracowników służby cywilnej, którym przysługuje:
- 3-miesięczne wynagrodzenie w przypadku stażu pracy wynoszącego mniej niż 20 lat;
- 6-miesięczne wynagrodzenie w przypadku stażu pracy wynoszącego więcej niż 20 lat.
Konieczne jest jednak zweryfikowanie czy w miejscu pracy nie obowiązuje układ zbiorowy lub tez inny wewnętrzny regulamin dotyczące wysokości odprawy emerytalnej. W takiej sytuacji odprawa emerytalna może być wyższa od wymogów wynikających z Kodeksu pracy. Nie może ona być jednak niższa od tej wymaganej w zapisach ustawy.
Odprawa emerytalna jest jednorazowym świadczeniem, jednak jeśli w chwili przejścia na emeryturę pracownik zatrudniony jest u kilku pracodawców należy mu się świadczenie od każdego z nich. Jednak muszą zostać spełnione wszystkie wymagane przesłanki. Jest to zgodne z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r., (II PK 51/11), który to stwierdził, że nie jest wykluczone prawo do kilku odpraw emerytalnych. Pracownik jednak musi być jednocześnie zatrudniony u kilku pracodawców, a na emeryturę przychodzi równocześnie lub kolejno u każdego z nich.
Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania odprawy emerytalnej?
Jak już wspomniano niezbędnym wymogiem uprawniającym do nabycia prawa do uzyskania odprawy emerytalnej jest przejście pracownika na emeryturę. Konieczne do jego otrzymania jest zatem przedstawienie decyzja wydana przez organ rentowy po przeprowadzeniu postępowania na wniosek zainteresowanej osoby. Trzeba będzie także przedstawić dokumenty, takich jak świadectwa pracy, które pozwolą na potwierdzenie długości stażu zatrudnienia.
