Wielu pracowników w swojej pracy narażonych jest na długotrwały stres, nadmiar obowiązków oraz wykonywanie odpowiedzialnych czy trudnych zadań. To prosta droga do przemęczenia, zniechęcenia, braku motywacji czy spadku energii. To typowe objawy, które mogą świadczyć o wypaleniu zawodowym. Warto zatem wiedzieć czym jest to zjawisko.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe jest to syndrom, który może dotknąć każdego. Powstaje wskutek występowania określonych czynników zarówno ze strony zaangażowanego pracownika, jak i organizacji/przedsiębiorstwa, które generuje presję czasową lub wymaga od podwładnego pracy powodującej zniechęcenie. Pojęcie tego zjawiska zostało wprowadzone przez H.J. Freudenberga, który jako pierwszy opisał syndrom wypalenia zawodowego. Psychiatra scharakteryzował je jako poczucie fizycznego i psychicznego wyczerpania występujące wraz z niechęcią, nadmierną skłonnością do irytacji czy też izolowania się oraz tłumieniem emocji.
Wypalenie zawodowe jest odpowiedzią organizmu człowieka na długotrwały stres ściśle powiązany z wykonywaniem obowiązków służbowych. Może to być również reakcja na długotrwałe przeciążenie ilością pracy, zbyt wymagające i odpowiedzialne zadania bądź wyczerpanie i monotonia.
Jakie są jego przyczyny i objawy?
Wypalenie zawodowe to zespół objawów, które powstają w wyniku przeciążenia fizycznego i emocjonalnego, bezpośrednio spowodowane przez nadmierny stres w pracy. Skutkuje on wyczerpaniem psychicznym i fizycznym danej osoby. Początkowo obowiązki służbowe mogą sprawiać przyjemność, jednak z czasem nadmiar zadań oraz odpowiedzialność czy trudność ich wykonania, przekłada się na podenerwowanie oraz zestresowanie. Dodatkowym czynnikiem jest siedzący tryb pracy, brak ruchu, zła dieta czy niewystarczająca ilość odpoczynku.
Inną przyczyną są m.in. pracoholizm, emocjonalne angażowanie się w problemy klientów bądź innych pracowników czy problemy w kontaktach z przełożonym lub współpracownikami. Dodatkowo nieumiejętność regenerowania sił emocjonalnych, fizycznych i intelektualnych również może być powodem występowania wypalenia zawodowego. Nagromadzony stres połączony z nieumiejętnym bądź całkowitym brakiem jego rozładowania prowadzi do pojawienia się określonych symptomów.
Wypalenie zawodowe – objawy
Symptomy wypalenia zawodowego można podzielić na trzy grupy:
- Fizyczne:
– ogólne osłabienie;
– chroniczne zmęczenie;
– brak motywacji;
– bóle pleców;
– zaburzenia snu;
– bezsenność;
– koszmary senne;
– zaburzenia apetytu;
– wahania wagi;
– sięganie po alkohol w celu złagodzenia objawów.
- Psychiczne:
– negatywne nastawienie do życia;
– poczucie niższości;
– negatywne podejście do pracy;
– utrata szacunku do siebie;
– agresja;
– cynizm;
– poczucie własnej nieudolności.
- Emocjonalne:
– nadmierne pobudzenie;
– poczucie osamotnienia;
– bezradność;
– brak perspektyw na przyszłość;
– wewnętrzna pustka;
– rozczarowanie;
– brak nadziei;
– rozpacz;
– zniechęcenie.
Kiedy i u kogo najczęściej występuje wypalenie zawodowe?
Wypalenie występuje w sytuacji, kiedy życie zawodowe przestaje dawać satysfakcję lub gdy pracownik przestaje się rozwijać. Pojawia się także w przypadku przepracowania i niezadowolenia z wykonywanych obowiązków, które wcześniej sprawiały przyjemność. Problem wypalenia zawodowego może dotyczyć każdego pracownika i na każdym stanowisku. Jednak najczęściej dotyka osób na kierowniczych stanowiskach bądź zawodów wymagających np. lekarze, pielęgniarki, policjanci, żołnierze czy trenerzy.
Mogłoby się wydawać, że syndrom wypalenia zawodowego w największym stopniu dotyczy osób z długim stażem pracy, jednak dane statystyczne określają, że zjawisko to dotyczy 4,2% pracowników, w tym 5,2% kobiet oraz 3,3% mężczyzn. Przedział wiekowy to najczęściej 35-45 lat. Jednak granica wiekowa zaczyna się obniżać, gdyż coraz młodsi pracownicy są narażeni na długotrwały stres.
Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?
Chcący zapobiec wypaleniu zawodowemu kluczowe jest zachowanie równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym. Warto zadbać o odpowiednią ilość wypoczynku. Mowa tutaj zarówno o regularnych przerwach w trakcie wykonywania obowiązków służbowych, jak i urlopie. W czasie wypoczynku należy oddzielić pracę od czasu wolnego. Jeżeli nie ma możliwości wzięcia urlopu, warto zadbać o odpowiednią dawkę ruchu po pracy. Dobrze jest znaleźć taką aktywność fizyczną, która jednocześnie będzie sprawiać przyjemność i uwolni umysł od myśli związanych z pracą. Pozwoli to również rozładować nadmiar stresu.
Ważną kwestią jest także zdrowe odżywianie. Mowa tutaj zarówno o zbilansowanej diecie, jak i unikanie jedzenia w pośpiechu. Wystarczająca ilość snu również jest niezwykle istotna. To właśnie wtedy mózg najlepiej się regeneruje. Warto również ćwiczyć swoją asertywność. Stawianie jasnych granic i ustalanie priorytetów jest bardzo ważne. Dobrze jest także nauczyć się odmawiać przyjmowania na siebie kolejnych obowiązków. Konsultacje psychologiczne również będą wskazane. Wsparcie terapeutyczne pozwoli zapanować nad stanem psychicznym i emocjonalnym, co przełoży się także na odczucia fizyczne. Wiele osób korzysta z pomocy psychologa, aby móc uporać się z wypaleniem zawodowym i na nowo cieszyć się swoją pracą.
Wypalenie zawodowe może dotyczyć każdego pracownika. Pandemia koronawirusa mocno nasiliła występowanie tego zjawiska. Z tego też powodu granica wiekowa zaczyna się obniżać. Stąd też wypalenie zawodowe staje się powszechnym zjawiskiem i to niezależnie od wieku czy stażu pracy.
