Pojęcie mobbingu pojawiło się w krajowych przepisach dopiero w 2003 roku, co oznacza, że osoby będące wcześniej jego ofiarami, miały dużo większy problem z walką o swoje prawa, jako że problem nie był dokładnie zdefiniowany. W poniższym artykule wyjaśniamy, jakie zachowania mogą zostać uznane za mobbing, jakie muszą być spełnione przesłanki, by można było mówić o mobbingu, a przede wszystkim, jak należy w takiej sytuacji postępować.
Kiedy mówimy o mobbingu?
Podstawowym założeniem jest powtarzalność w czasie. Zatem, jeśli doszło do przykrego zdarzenia jednorazowo, nie da się jeszcze mówić o mobbingu. Znaczenie ma również powtarzalność w czasie, czyli jeśli przykra sytuacja zdarza się np. co najmniej raz w tygodniu lub częściej. Chodzi o to, że jeśli doznajesz w pracy przykrości raz na kilka miesięcy, nie jest to jeszcze mobbingiem.
Duże znaczenie ma również wpływ podejmowanych przez mobbera działań na Twoje samopoczucie i stan zdrowia. Ofiary mobbingu często doznają zaburzeń lękowych, wpadają w depresję, mają pogorszone wyniki badań m.in. z powodu stresu, są bardziej narażone na zawał, a w najgorszych przypadkach może dochodzić do popełnienia samobójstwa.
Najczęstsze praktyki mobbingowe
Publiczne ośmieszanie
Niejednokrotnie zdarza się, że w miejscu pracy personel często żartuje z siebie nawzajem. Do tego w Polsce wciąż mamy skłonność do wyjątkowo nieprzyzwoitego humoru, którym wyjątkowo łatwo naruszyć cudze granice. Mobbingiem w takim przypadku jest sytuacja, gdy żarty i uszczypliwości są kierowane pod adresem ofiary w sposób uporczywy, powtarzający się i mający na celu pogorszenie samopoczucia.
Zlecanie zadań spoza zakresu obowiązków, wydawanie poleceń powyżej lub poniżej zakresu kompetencji
Sytuacja, w której ktoś jednorazowo poprosi Cię o zaparzenie kawy dla szefa, nie jest jeszcze mobbingiem, lecz jeśli podobne czynności nie należą do Twoich obowiązków, ewidentnie są poniżej Twoich kompetencji, powtarzają się regularnie w czasie, mając na celu m.in. odciągnięcie Cię od głównych zadań, by móc potem wykazać, że nie kończysz powierzonych zadań na czas, możemy już mówić o nękaniu.
Podobnie ze zlecaniem Ci zadań przekraczających Twoje możliwości – tutaj mobberowi chodzi o udowodnienie, że jesteś osobą niekompetentną. Do tego typu mobbingu zaliczają się również sytuacje, w których przełożony zleca Ci wykonanie zadania, po czym stwierdza, że nic takiego nie miało miejsca.
Poniżanie pracownika
Do poniżania zalicza się wspomniane już ośmieszanie, warto jednak wspomnieć, że kpiny z pracownika nie muszą odbywać się przy świadkach, by mogły być uznane za mobbing. Poniżanie odbywa się poprzez nieuzasadnioną krytykę, uwagi dotyczące prywatnych i zawodowych spraw, wyśmiewanie stroju i wszelkie inne działania, jakie mogą spowodować u ofiary obniżone poczucie godności osobistej.
Stosowanie gróźb
Często mobberzy, w obawie przed zdemaskowaniem i kłopotami, zastraszają swoją ofiarę. Choć trudno to zauważyć, gdy jest się ofiarą, groźby stosują przede wszystkim ci, którzy sami czują się zagrożeni. Pamiętaj zatem, że jeśli powiesz komuś o tym, co się dzieje, to sprawca będzie mieć kłopoty, nie Ty.
Ignorowanie osoby pracownika i jego zasług dla firmy
Mobbing wcale nie musi odbywać się przez nieprzychylne uwagi, czy naruszanie Twojej nietykalności cielesnej. Jeśli jednak zauważysz, że przełożony w oczywisty sposób nie chce z Tobą rozmawiać, pomija Cię podczas przydzielania premii, nie dopuszcza Cię do głosu podczas zebrań, lekceważy Twoje pomysły itd. – wiedz, że wówczas też jesteś ofiarą mobbingu.
Naruszanie nietykalności cielesnej
W tym jednym punkcie zawierają się wszystkie przypadki związane ze stosowaniem uderzeń, napastowaniem seksualnym, czy też wszelkim rodzajem dotyku, który powtarza się w czasie i którego sobie nie życzysz.
Co w sytuacji mobbingu może zrobić pracownik?
- Zbieraj dowody. Notuj kiedy, gdzie, o której godzinie doszło do zdarzenia, staraj się opisać, co zrobił lub powiedział napastnik.
- Rób zdjęcia i nagrania, gromadź maile, SMS-y i inne wiadomości z komunikatorów.
- Zbieraj wyniki badań, mogące świadczyć o pogorszeniu się Twojego stanu zdrowia.
- Zadbaj o zeznania świadków.
- Reaguj stanowczo na próby mobbingu, nawet jeśli nie dotyczą Ciebie. Im więcej osób się postawi, tym mniej pewnie będzie czuł się mobber.
- Mów głośno o tym, co Cię spotyka ze strony mobbera. Im więcej osób wie o sytuacji, tym mniej uwierzy w kłamstwa oprawcy.
Jak powinien postępować pracodawca?
Na pracodawcy ciąży obowiązek przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy. Oznacza to, że ma on za zadanie powstrzymywać osoby podejmujące się mobbingu przed dalszymi działaniami i eliminować zagrożenia, jakie mogą prowadzić do wystąpienia zjawiska na terenie firmy. Pracodawca powinien też na bieżąco obserwować, jakie relacje panują w zespole, ze szczególnym zwróceniem uwagi na osoby o innym kolorze skóry, kobiety w ciąży, osoby najmłodsze i najstarsze w zespole oraz te wyróżniające się niższymi kompetencjami lub większą nieśmiałością. Są to na ogół grupy ludzi najbardziej narażone na mobbing.
Co grozi pracodawcy, gdy nie przeciwdziała on mobbingowi?
Zgodnie z prawem, jeżeli członek personelu pada ofiarą mobbingu, a pracodawca nie podejmuje działań, by temu przeciwdziałać, ofiara zastraszenia może wystąpić do sądu o odszkodowanie z racji zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Warto tutaj wspomnieć, że prawo nie ustala górnej kwoty takiego odszkodowania. Ma to zastosowanie również wtedy, gdy pracownik w wyniku nękania rozwiązał umowę o pracę.
