Wykonywanie badań z zakresu medycyny pracy pozwala lepiej chronić pracowników przed szkodliwymi czynnikami, na jakie mogą oni być narażeni w miejscu pracy. Niestety, większość z nas nie lubi ich wykonywać, lecz z punktu widzenia prawa jest to czynność obligatoryjna. Pracodawca musi wystawić regularne skierowania na badania z medycyny pracy, a pracownik nie może się od nich uchylić – są one poleceniem służbowym.
Jakie są rodzaje badań z medycyny pracy?
Rozróżniamy badania wstępne, okresowe i kontrolne. Czym się one różnią? Badania wstępne zlecane są pracownikowi przed rozpoczęciem współpracy i odbywają się tym samym poza czasem wykonywania obowiązków zawodowych. Badania okresowe wynikają z terminów, jakie wyznacza lekarz medycyny pracy, przy czym terminy te różnią się w zależności od charakteru wykonywanych obowiązków. Z kolei badania kontrolne są zlecane wszystkim pracownikom, którzy z powodu choroby byli niezdolni do pracy przez czas przekraczający 30 dni.
Kto daje skierowanie na badania z medycyny pracy i gdzie są one wykonywane?
Skierowania wystawiane są przez pracodawcę. Konieczne są dwa egzemplarze takiego skierowania – jeden z nich należy przekazać lekarzowi, a drugi zachować dla siebie. Możliwe jest także skopiowania skierowania tak, aby pracodawca mógł je później przechowywać wraz z wydanym orzeczeniem o zdolności do pracy.
Badania z zakresu medycyny pracy mogą być wykonywane jedynie w placówce wskazanej przez pracodawcę – jest tak dlatego, że to na nim ciąży obowiązek poniesienia kosztów za ich prowadzenie. Pracodawca podpisuje umowę z wybraną placówką, dzięki czemu badania mogą być bezpłatne dla pracownika.
Nie można we własnym zakresie udać się do innej placówki i na podstawie wydanego paragonu lub faktury ubiegać się o zwrot kosztów za badanie. Może to zostać uznane za naruszenie obowiązków pracownika.
Badania medycyny pracy – w czasie pracy czy poza nim?
Zależy to od rodzaju wykonanych badań. Badania wstępne są przeprowadzane przed rozpoczęciem pracy, z kolei badania kontrolne i okresowe odbywają się w miarę możliwości w czasie godzin wykonywania obowiązków służbowych, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za ten czas.
Co jednak w sytuacji, gdy godziny pracy i godziny otwarcia placówki medycznej się nie pokrywają? Wówczas należy dopełnić obowiązku badania poza tymi godzinami, również z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Wynagrodzenie za godziny spędzone na badaniach nie przysługuje jedynie wtedy, gdy pracownik poświęci im więcej godzin, niż ma danego dnia do przepracowania. Wówczas pieniądze będą wypłacone jedynie za ten czas, który mieści się w dziennej normie godzin.
Jakie badania są wykonywane w ramach kontroli standardowej?
Podstawą będzie przeprowadzenie wywiadu zdrowotnego, podczas którego lekarz zapyta o przebyte choroby, operacje, zażywane leki i używki, czy też o dolegliwości, z jakimi zmagają się członkowie rodziny. Lekarz może:
- osłuchać płuca,
- zmierzyć ciśnienie,
- zlecić morfologię krwi,
- zbadać wzrok, zwłaszcza jeśli pracownik wykonuje swoje obowiązki przed komputerem.
Przeprowadzane są również inne badania, które zależą już jednak od rodzaju wykonywanej pracy, np. EKG w przypadku pracy w warunkach stresujących czy też badania wysokościowe w przypadku pracowników budowy.
Jaki jest koszt badań i kto go ponosi?
Tak jak była już o tym mowa – to pracodawca płaci za wizytę u lekarza medycyny pracy. Na ogół kosztuje ona ok. 50 złotych. Co więcej, pracodawca nie ma prawa obarczyć pracownika kosztami związanymi z badaniami, nawet jeśli pracownik wyrazi na to zgodę. Dotyczy to również badań wstępnych, a także badań dodatkowych, jakie zlecił lekarz.
Jeśli badania odbywają się w innej miejscowości, pracodawca jest dodatkowo zobowiązany do zwrotu kosztów przejazdu, przy czym zasada ta nie obowiązuje w przypadku wykonywania badań wstępnych. Obciążenie pracownika kosztami badań jest poważnym naruszeniem jego praw i zasad BHP i może skutkować nałożeniem grzywny w wysokości od 1000 do nawet 30 000 złotych.
