Już od 21 lutego 2023 r. zaczynają obowiązywać nowe przepisy kodeksu pracy, które uprawniać będą pracodawców do przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników.
Długo oczekiwana nowelizacja przepisów prawa pracy w końcu została uchwalona. Wprowadza ona m.in. możliwość sprawdzenia stanu trzeźwości pracowników przez pracodawcę oraz reguluje w sposób całościowy zasady ustalania i wykonywania pracy zdalnej.
Przesłanki przeprowadzenia kontroli
Zgodnie z uchwalonymi przepisami, kontrola trzeźwości pracowników może zostać wprowadzona w sytuacji, w której jest to celowe z uwagi na zapewnienie:
- ochrony życia i zdrowia pracowników,
- ochrony życia i zdrowia innych osób,
- ochrony mienia.
Kontrola trzeźwości przeprowadzana przez pracodawcę może być wykonywana wyłącznie przy użyciu metod niewymagających badań laboratoryjnych. Badanie zatem przeprowadzane będzie przy pomocy urządzeń takich jak alkomaty.
Muszą jednak pamiętać o tym, aby stosowane przez nich urządzenia posiadały kalibrację lub wzorcowanie – potwierdzone ważnym dokumentem.
Rodzi się pytanie, czy pracownicy muszą zostać w jakiś sposób poinformowani o wprowadzeniu kontroli trzeźwości w zakładzie pracy. Odpowiedź wydaje się być oczywista. Pracodawcy zobligowani są do tego, aby poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości co najmniej na 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzenia.
Wprowadzenie kontroli trzeźwości w zakładzie pracy wymaga określenia grup lub grupy pracowników objętych kontrolą. Pracodawcy muszą również określić sposób przeprowadzenia kontroli trzeźwości, a także rodzaj urządzenia, które będzie wykorzystywane do tej kontroli. Pracownicy muszą być także świadomi czasu oraz częstotliwości przeprowadzania kontroli trzeźwości.
Informacje te ustala się w:
- układzie zbiorowym pracy,
- regulaminie pracy albo
- obwieszczeniu (wyłącznie gdy pracodawca nie jest objęty układem, ani nie jest zobligowany do posiadania regulaminu pracy).
Powyższe informacje pracodawca przekazuje pracownikowi który jest objęty kontrolą w formie papierowej lub elektronicznej.
Pracodawcy muszą pamiętać, że badania trzeźwości muszą być przeprowadzane w taki sposób, który nie będzie naruszał dóbr osobistych pracownika. Ponadto, badanie musi zostać przeprowadzone z poszanowaniem godności i intymności pracownika.
Stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości
Znając już sposób ustalania zasad przeprowadzenia kontroli trzeźwości pracowników, należy zastanowić się nad tym, co jest przedmiotem badania i jak na gruncie nowo uchwalonych przepisów rozumieć należy stan po użyciu alkoholu oraz stan nietrzeźwości.
Zgodnie z przepisami, ze stanem po użyciu alkoholu będziemy mieli do czynienia w momencie, w którym zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Natomiast stan nietrzeźwości, to stan gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Konsekwencje wykrycia alkoholu
Podstawową konsekwencją ustalenia, że pracownik jest w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości jest niedopuszczenie go do pracy. Pracodawca, który ma uzasadnione podejrzenie, że pracownik jest pod wpływem alkoholu również ma prawo do tego, aby nie dopuszczać go do pracy. Informacja o przyczynie niedopuszczenia pracownika do pracy musi zostać przekazana do wiadomości pracownika.
Nie można pomijać także tego, że takie zachowanie pracownika polegające na tym, że w jego organizmie obecny jest alkohol może prowadzić także do ponoszenia przez niego odpowiedzialności porządkowej, a także może być przyczyną rozwiązania z nim stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia (zwolnienie dyscyplinarne).
W sytuacji, w której wynik badania nie wykaże, że pracownik spożywał alkohol (jest w stanie po użyciu lub w stanie nietrzeźwości) to okres niedopuszczenia go do pracy jest okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, a pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Dodać także należy, że na żądanie pracodawcy lub niedopuszczonego do pracy pracownika badanie trzeźwości dokonywane jest przez organy powołane do ochrony porządku publicznego – tj. policję lub straż miejską. Takie badanie również powinno odbywać się przy wykorzystaniu metod poza laboratoryjnych. Policja lub straż miejska mogą jednak w niektórych wypadkach zlecić przeprowadzenie badania krwi pracownika.
Środki działające podobnie do alkoholu
Prócz badania stanu trzeźwości pracowników, nowelizacja wprowadza również możliwość zbadania czy pracownik nie jest pod wypływem środków działających podobnie do alkoholu. Sposób i zasady przeprowadzenia tej kontroli są zbliżone do badania stanu trzeźwości pracowników.
Wykaz środków działających podobnie do alkoholu zostanie określony w rozporządzeniu do ustawy. Z projektu rozporządzenia wynika, że takimi środkami będą:
- opioidy,
- amfetamina oraz jej analogi,
- kokaina,
- tetrahydrokanabinole,
Rozporządzenie będzie określać także warunki i metody przeprowadzania badań na obecność alkoholu oraz środków działających podobnie do alkoholu, a także sposób dokumentowania badać przeprowadzanych lub zlecanych przez policję lub straż miejską (organ powołane do ochrony porządku publicznego).
Kontrola tylko dla pracowników?
Niezwykle istotnym jest to, że uchwalone przepisy nie znajdują zastosowania wyłącznie do pracowników (osób wykonujących pracę na podstawie stosunku pracy). Przepisy te w sposób odpowiedni stosuje się do kontrolowania osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osób fizycznych prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą.
Warunkiem, który musi być spełniony, aby pracodawcy mogli kontrolować również te osoby jest to, aby to oni organizowali pracę tym podmiotom.
W przypadku, w którym pracodawca będzie chciał wdrożyć w zakładzie pracy przedstawione powyżej regulacje związane z badaniem trzeźwości pracowników, zachęcamy do skorzystania z pomocy profesjonalnych podmiotów, zajmujących się na co dzień prawem pracy.
Radca prawny Mateusz Nowakowski,
Chmura i Partnerzy Radcowie Prawni sp. p.
